Μεθόδοι Ψυχοθεραπείας

 

ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

​

Η Προσωποκεντρική προσέγγιση είναι μία από τις βασικές ανθρωπιστικές θεωρίες, με μεγάλη έμφαση στον ορισμό των διαπροσωπικών σχέσεων σε όλα τα κοινωνικά πλαίσια. Εφαρμόζεται όχι μόνο στην ψυχοθεραπεία αλλα και σε εργασιακούς τομείς αλλά και στην παιδεία και εκπαίδευση. Δημιουργός και ερευνητής της προσωποκεντρικής προσέγγισης ηταν ο Carl R. Rogers (1902-1987), που θεωρείται ως ένας από τους κύριους και καθοριστικούς επιστήμονες στον τομέα της ανθρωπιστικής ψυχοθεραπείας και ψυχολογίας.

Η προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία βασίζεται στην πεποίθηση ότι, κάτω από ευνοϊκές συνθήκες, κάθε άτομο και ιδιαίτερα σαν μικρό παιδί, έχει την ικανότητα να αναπτύξει την προσωπικότητά του προς θετική κατεύθυνση και να διαμορφώσει τη ζωή του εποικοδομητικά. Η βασική αξία και η αυτοεικόνα ενός ατόμου αναπτύσσεται ελεύθερα χωρίς κριτική με την μορφή της ανευ όρων θετικής αναγνώρισης, εκτίμησης και αποδοχής. Σε αυτή τη διαδικασία ψυχολογικής ανάπτυξης, η οποία λαμβάνει χώρα μέσα και μέσω των σχέσεων με τον κόσμο γύρω του, το άτομο αναπτύσσει ικανότητες που του επιτρέπουν να αποκτήσει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό του, να αναλαμβάνει ευθύνη για αποφάσεις και πράξεις, να γίνεται ανοιχτός σε εμπειρίες και αλλαγές και να διαμορφώνει τις σχέσεις του με ικανοποιητικό τρόπο.

Οι ψυχοθεραπευτές που είναι εκπαιδευμένοι στην προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία μπορούν να προσφέρουν αυτές τις ευνοϊκές συνθήκες και αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο, το άτομο που είναι απέναντι τους με ενσυναίσθηση, σεβασμό, άνευ όρων αποδοχή και αυθεντικότητα. Το άτομο είναι υπεύθυνο και ικανό σε μία τέτοια ουδέτερη και σταθερή σχέση και ατμόσφαιρα να επεξεργαστεί ελεύθερα χωρίς φόβο αξιολόγησης ή επίκρισης τα θέματα που τον απασχολούν. Στην πορεία αυτής της θεραπευτικής διαδικασίας ο ψυχοθεραπευτής με τις ερωτήσεις και παρεμβάσεις του θα δώσει προσοχή και θα προσπαθήσει να ακούσει και να αντιληφθεί τον κόσμο του «άλλου». Είναι «περίεργος» για τις εμπειρίες του πελάτη του. Ο στόχος είναι να μπορέσει ο πελάτης να βρει τις προσωπικές του απαντήσεις και λύσεις, να μπορέσει να αντιμετωπίσει τον εαυτό του με κατανόηση και αυτοσεβασμό και να συνεχίσει να αναπτύσσεται ως αυτόνομο, αυτοκαθοριζόμενο άτομο.

«Το πιο παράδοξο είναι πως όταν αποδέχομαι τον εαυτό μου, έτσι όπως είμαι, τότε αλλάζω» (Carl Rogers: On Becoming a Person, 1961)

 

ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

​

Η κεντρική παραδοχή της Συνθετικής Ψυχοθεραπείας είναι ότι καμία μεμονωμένη μορφή θεραπείας δεν είναι τέλεια ή τουλάχιστον επαρκής για όλες τις περιπτώσεις (Stricker, 2010). Δίνει έμφαση σε μία ολιστική προσέγγιση των ατόμων και η θεραπεία διεξάγεται ανάλογα με την ανταπόκρισή του ατόμου  σε συναισθηματικό, πνευματικό, γνωσιακό, συμπεριφοριστικό και σωματικό επίπεδο. Επιθυμεί να αυξήσει την λειτουργικότητα του ατόμου σε ενδοψυχικό, διαπροσωπικό και κοινωνικο-πολιτικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τα προσωπικά όρια και τους εξωτερικούς περιορισμούς για το κάθε άτομο ξεχωριστά.

Ο/Η κάθε συνθετικός/η ψυχοθεραπευτής/ψυχοθεραπεύτρια αναπτύσσει το δικό του προσωπικό συνθετικό μοντέλο που εμπεριέχει το συνδυασμό δύο ή περισσότερων θεωρητικών προσεγγίσεων, στρατηγικών και τεχνικών για την αντιμετώπιση οποιονδήποτε προβλημάτων. Αυτό γίνεται μεθοδευμένα με τρόπο που συνδυάζει την κλινική αντίληψη, την αδιαμφισβήτητη γνώση, την κατανόηση των υπαρχόντων προβλημάτων και τις παρεμβάσεις που αναμένεται να προκύψουν.

Κυρίαρχο ρόλο στην συνθετική ψυχοθεραπεία και προσέγγιση παίζουν οι κοινοί παράγοντες, οι οποίοι συναντιούνται σε όλες τις προσεγγίσεις.  Με έμφαση στην θεραπευτική σχέση και στην δημιουργία ενός κλίματος που το διακατέχει ο σεβασμός, η ευγένεια, η ειλικρίνεια και η ισότητα προς τον θεραπευόμενο, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της ακεραιότητας και της ανθρώπινης υπόστασης του ατόμου.

Η Συνθετική Ψυχοθεραπεία επιβεβαιώνει τη σημασία της δημιουργίας ενός ασφαλούς, ειλικρινούς και ανοικτού περιβάλλοντος που επιτρέπει την προσωπική ανάπτυξη, εξέλιξη και θεραπεία σε ένα περιβάλλον αντικειμενικό που δημιουργείται από κοινού από τον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο.

​

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

​

Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία  (ή ψυχανάλυση, όπως ονομαζόταν αρχικά) είναι μια θεωρία για τον ανθρώπινο νου καθώς και μια θεραπευτική προσέγγιση. Αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον ιδρυτή της, Sigmund Freud.

 Στην ψυχανάλυση τα πρώτα στάδια ζωής είναι πολύ σημαντικά στην θεμελίωση του χαρακτήρα. Αυτές οι πρώιμες εμπειρίες θα καθορίσουν επίσης συναισθήματα, συμπεριφορές, κτλ., που θα έχει ένα άτομο στην μετέπειτα πορεία του και στην ενηλικίωση του. Η ψυχανάλυση θεωρεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι ανθρώπινες σκέψεις και συμπεριφορές υποκινούνται από το ασυνείδητο. Ασυνείδητες επιθυμίες, σκέψεις, αναμνήσεις και φαντασιώσεις, στην προσπάθεια τους να αναδυθούν στην συνείδηση, πιθανόν να πάρουν την μορφή κάποιου συμπτώματος ή έντονης συναισθηματικής αντίδρασης (άγχος, κρίσεις πανικού, κατάθλιψη, κ.α.). Το είδος μορφής που ένα σύμπτωμα ή αντίδραση θα πάρει εξαρτάται από την μοναδικότητα του κάθε ατόμου και την προσωπική του ιστορία.

 Στην πορεία της θεραπείας ο αναλυόμενος θα αρχίσει να αναπτύσσει διάφορα συναισθήματα προς τον ψυχαναλυτή. Σε αρκετές περιπτώσεις τα συναισθήματα αυτά δεν είναι καινούργια αλλά συναισθήματα τα οποία ο αναλυόμενος βίωσε στο παρελθόν (στη βρεφική ή παιδική ηλικία προς άτομα του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος) και τώρα επανέρχονται με διαφορετικά σενάρια προς τον ψυχαναλυτή. Το ψυχικό αυτό φαινόμενο ονομάζεται «μεταβίβαση» και είναι μια ασυνείδητη διεργασία.

Ο ψυχαναλυτής θα καλωσορίσει τέτοια συναισθήματα (θετικά ή αρνητικά) καθώς μέσα από την μεταβίβαση θα μπορούν να επεξεργαστούν και να επιλυθούν οποιαδήποτε θέματα (συνειδητά ή ασυνείδητα) που έχουν προσκολληθεί στο παρελθόν αλλά επιδρούν χωρίς να το αντιλαμβάνεται στο παρών.

 Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφάλειας, εμπιστοσύνης και εχεμύθειας είναι πολύ σημαντική στη ψυχανάλυση. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον ο ψυχαναλυτής θα βοηθήσει να διερευνηθούν όλες οι σκέψεις και τα συναισθήματα του αναλυόμενου και στην πορεία να επιλυθούν τα εμπόδια (εξωτερικά και εσωτερικά) που κρατούν το άτομο μακριά από τους στόχους του.

 

ΓΝΩΣΙΑΚΗ-ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

​

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ) είναι μια ολοκληρωμένη μέθοδος  ψυχοθεραπείας που παρέχεται από επαγγελματίες ψυχικής υγείας οι οποίοι έλαβαν ολοκληρωμένη εκπαίδευση στο μοντέλο. Είναι μια ιδιαίτερα διαδεδομένη και τεκμηριωμένη μορφή ψυχοθεραπείας, η οποία έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε ένα πλήθος ψυχοσυναισθηματικών προβλημάτων και ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, το άγχος και οι κρίσεις πανικού. Είναι χρονικά προκαθορισμένη, δομημένη και αρχικά εστιάζει στο παρόν και την επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν τον θεραπευόμενο κατά την περίοδο της θεραπείας.

Σύμφωνα με τη θεωρία του μοντέλου, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τις καταστάσεις επηρεάζει τόσο τα συναισθήματα μας, όσο και τη συμπεριφορά μας. Δηλαδή οι ερμηνείες και το νόημα που δίνουμε σε μια κατάσταση, οι σκέψεις και οι νοητικές εικόνες που σχηματίζουμε γύρω από αυτή, σε συνάφεια με τις γενικότερες αντιλήψεις και πεποιθήσεις μας, καθορίζουν τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις και το τρόπο που αντιδρούμε. Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία βοηθά τα άτομα να αναγνωρίσουν τις αρνητικές και δυσλειτουργικές σκέψεις τους, να αξιολογήσουν πόσο ρεαλιστικές είναι και να τις αντικαταστήσουν με πιο ρεαλιστικές και λειτουργικές σκέψεις. Όσο πιο ρεαλιστικά σκέφτονται τόσο καλύτερα αισθάνονται.

Ο ψυχοθεραπευτής χρησιμοποιώντας τις αρχές της ενσυναίσθησης, της αποδοχής και της μη κριτικής στάσης, χτίζει μια θεραπευτική σχέση απαραίτητη για τη θεραπεία. Στόχος της οποίας είναι ο θεραπευόμενος, μέσα από την ενεργό συμμετοχή του και τη συνεργατική σχέση με τον θεραπευτή να αναγνωρίσει τη σχέση ανάμεσα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του και να την τροποποιήσει.  Η θεραπευτική μέθοδος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ψυχοεκπαίδευση, εκπαίδευση σε δεξιότητες, εργασία για το σπίτι, ανάλυση συμπεριφοράς, τεχνικές mindfulness. Έμφαση δίνεται επίσης στην επίλυση προβλημάτων και στη συμπεριφορική αλλαγή.

 

ΟΜΑΔΙΚΟ-ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ

​

Το Ψυχόδραμα, δημιουργήθηκε για πρώτη φορά από τον Jacob Levy Moreno το 1921 και αποτελεί μια μέθοδο (ομαδικής) ψυχοθεραπείας. Βασικό μέρος της διαδικασίας του ψυχοδράματος είναι η δραματοποίηση από τους συμμετέχοντες μιας σειράς γεγονότων (ενός σεναρίου) σαν να συνέβαιναν στο παρόν.

Κατά τις ψυχοδραματικές παρεμβάσεις δίνεται έμφαση όχι μόνο στο τι λένε τα μέλη της ομάδας αλλά και στο τι κάνουν (τη δράση) κατά τη δραματοποίηση, ενώ στο ομαδικό αναλυτικό ψυχόδραμα, έμφαση δίνεται και στη “matrix” της ομάδας: στην ιδιαίτερη ποιότητα αλληλεπίδρασης που αναπτύσσεται ανάμεσα στα μέλη.  Στόχος είναι τα μέλη να αποκτήσουν μια καλύτερη εικόνα για την κατάστασή τους (τη στάση, τη συμπεριφορά, τα συναισθήματα τους), ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν καλύτερα την εξωτερική πραγματικότητα καθώς και τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, αυξάνοντας έτσι το σθένος και τις δυνάμεις τους.

Στην πράξη, σε μια συνεδρία (ομαδικού) αναλυτικού Ψυχοδράματος, ο Ψυχοθεραπευτής/η ψυχοθεραπεύτρια εγκαθιδρύει αρχικά ένα ασφαλή πλαίσιο και χώρο όπου τηρούνται όρια και κανόνες, ώστε να μπορέσουν τα μέλη της ομάδας να «σκηνοθετήσουν», να εκφράσουν και να φανερώσουν καταστάσεις, σκέψεις , συναισθήματα και να τα επεξεργαστούν, αναπτύσσοντας έτσι μια βάση για περαιτέρω αυτοδιερεύνηση, ενδυνάμωση και ανάπτυξη.

Η ομάδα επικεντρώνεται γύρω από ένα θέμα που προτείνεται από ένα μέλος της ομάδας, το οποίο «παίζεται» από το ίδιο και άλλα μέλη της ομάδας. Το άτομο καλείται να υποδυθεί και να «σκηνοθετήσει» ό,τι του έρχεται στο μυαλό με τη βοήθεια των άλλων μελών - ηθοποιών. Μπορεί να εκδραματιστεί σχεδόν οτιδήποτε (πραγματικά γεγονότα, επιθυμίες, όνειρα, φαντασιώσεις).

Το Ψυχόδραμα εφαρμόζεται τόσο σε κλινικά όσο και σε εκπαιδευτικά πλαίσια, σε πλαίσια ψυχοεκπαίδευσης ή σε πλαίσια προσωπικής ανάπτυξης (με στόχους όπως η βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων, η τόνωση της αυτοεκτίμησης, η βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων και η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας κτλ).

 

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ - ΜΕΘΟΔΟΣ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ

​

Η μέθοδος της Βιοσύνθεσης είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που αναπτύχθηκε από τον David Boadella τα τελευταία 40 χρόνια, και στηρίζεται στη δουλειά των: Wilhelm Reich για την ενέργεια, στην εμβρυολογία και στις ανακαλύψεις των Francis Mott και Frank Lake σχετικά με τις προγεννητικές και περιγεννητικές διαδικασίες, στην ψυχανάλυση και κυρίως στην θεωρία του Stanley Keleman.

Η Βιοσύνθεση, αντιμετωπίζει τον Άνθρωπο ως Όλον! Είναι μία Ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στην οποία στόχος είναι η ενοποίηση όλων των διαστάσεων του ανθρώπου: Της νοητικής, σωματικής, συναισθηματικής, ενεργειακής και πνευματικής διάστασης.  Η ενοποίηση αυτή μας παρέχει τη δυνατότητα της ολιστικής θεραπείας.

Στην σωματική ψυχοθεραπεία έχουμε μάθει πως ο ψυχικός πόνος αντανακλάται και εκφράζεται με διάφορους τρόπους που μπορεί να είναι σωματικά συμπτώματα ή ακόμα και αρρώστιες. Όλες οι εμπειρίες μας, καλές και κακές, είναι καταγραμμένες στην κυτταρική μας μνήμη, η οποία βρίσκεται σε όλο μας το σώμα , όχι μόνο στον εγκέφαλο. Στη Βιοσύνθεση, ο Όλος Άνθρωπος είναι στο επίκεντρο και έτσι τον αντιμετωπίζουμε, σαν μια βιο-ψυχο-σωματικη οντότητα.

Μία τυπική συνεδρία της Σωματικής ψυχοθεραπείας  αρχίζει με την διερεύνηση του αιτήματος του πελάτη/θεραπευόμενου. Ο/Η ψυχοθεραπευτής/ρια, παρατηρεί τη σωματική στάση και κίνηση, τον τρόπο που συστήνεται, πως κάθεται, δίνει προσοχή στην αναπνοή του θεραπευόμενου και ταυτόχρονα και στις δικές του αισθήσεις, και πως αισθάνεται ο ίδιος ο/η ψυχοθεραπευτής/τρια. Παράλληλα επικεντρώνονται οι προσπάθειες του στην δημιουργία και εγκαθίδρυση ενός ασφαλούς χώρου. Στην πορεία της διαδικασίας μιας σωματικής ψυχοθεραπείας, με την συμπαράσταση του/της ψυχοθεραπευτή/ψυχοθεραπεύτριας, ο/η θεραπευόμενος/η μαθαίνει να δίνει προσοχή στο σώμα του/της, να μπορεί να εντοπίσει και να μιλήσει για τις αισθήσεις του/της, συνδέοντας έτσι βιώματα και συναισθήματα. Το ασφαλές πλαίσιο του θεραπευτικού χώρου και χρόνου επιτρέπει την διαδικασία επεξεργασίας καθώς τα τραύματα μπορούν να αναδυθούν και να επαναδιαπραγματευτούν.

 

ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

​

Η συστημική θεραπεία είναι μετεξέλιξη της οικογενειακής θεραπείας, που εμφανίστηκε στον χώρο της ψυχοθεραπείας τη δεκαετία του 1940. Είναι μια ευρέως διαδεδομένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα. Υπάρχουν διάφορες σχολές και μοντέλα μέσα στην ίδια τη συστημική θεωρία και προσέγγιση, που μοιράζονται τις ίδιες αρχές και υποθέσεις. Έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική σε περιπτώσεις χρόνιου πόνου και ψυχοσωματικών προβλημάτων, εξαρτήσεων, σε σχέσεις ζευγαριών, στην ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων, σε οικογένειες με υιοθετημένα παιδιά και συναφή ζητήματα, στις δύσκολες μεταβατικές φάσεις μιας οικογένειας, στη βελτίωση του γονεϊκού ρόλου και της λειτουργίας της οικογένειας, σε θέματα εργασίας και σχολείου και σε θέματα τραυμάτων και απωλειών.

Με τον όρο “σύστημα”, εννοούμε κάθε ομάδα ισχυρής επιρροής, με πρώτη και πιο καθοριστική για τον άνθρωπο την οικογένειά του. Το κάθε σύστημα, όχι μόνο ανθρώπινο αλλά παντού στη φύση, είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών του. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μέλος συνδέεται με τα άλλα σε σχέσεις αλληλο-επηρεασμού και αλληλο-προσδιορισμού ώστε να μην είναι εφικτό να κατανοηθεί και να εξεταστεί μια συμπεριφορά χωρίς το πλαίσιο στο οποίο ανήκει. Έτσι, το άτομο βλέπεται μέσα από τις αλληλεπιδράσεις του με το οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Με αυτή την έννοια, η ψυχική ασθένεια δεν θεωρείται ατομική υπόθεση, άρα το άτομο βγαίνει από τη θέση του «προβληματικού» από αποκλειστικά δική του “υπαιτιότητα ή αδυναμία”. Οι δυσκολίες που μπορεί να παρουσιάσει στην προσωπική του πορεία και εξέλιξη είναι σε άμεση αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση με τα σημαντικά συστήματα στα οποία ανήκει.

Η οικογενειακή θεραπεία με την έννοια της παρουσίας αρκετών ή και όλων των μελών της οικογένειας, συνεχίζει φυσικά να εφαρμόζεται και είναι πολύ αποτελεσματική. Ο Οικογενειακός Θεραπευτής ακούει όλες τις "φωνές" των μελών. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αναδειχθούν πτυχές που συνήθως δεν γίνονται αντιληπτές στην καθημερινή επικοινωνία, να αναπτυχθούν νέοι τρόποι αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών και να μπορέσουν να δουν τα προβλήματα μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και να βρουν χρήσιμες λύσεις. Έτσι συχνά, ένας συστημικός – οικογενειακός θεραπευτής μπορεί να καλέσει στη συνεδρία όχι μόνο μεταφορικά, αλλά και κυριολεκτικά, όλα ή μερικά άλλα μέλη της οικογένειας.